This debate was initiated from the contents translated at this link titled Fr. Theodoros Zisis Responds To St. Justin Popovich, at which time Fr. Theodore Zisis in his younger years criticized the stance of St. Justin Popovich on the topic of Ecumenism. Recently Fr. Theodore has recanted his position and now claims to support St. Justin as an anti-ecumenist, yet followers of St. Justin are arguing that Fr. Theodore misunderstood the position of St. Justin on Ecumenism back then and still does now, taking opposite extremes in his views. Below is an open letter written by a Serbian theologian on behalf of Serbian students regarding the current stance of Fr. Theodore:
The self-promotion by Fr. Theodore Zisis' super-orthodoxy as a father and teacher, supposedly following in the footsteps of St. Justin Popovich and all the Saints, perhaps expresses his confidence, but does not reflect the truth of things.
Father Theodore acknowledged that he harmed the current holy father Justin and publicly confessed his sin and asked forgiveness, but cannot see that he again fell into the same trap and repeated the sins of his youth, but this time towards the true spiritual child, heir and successor of the theology and Christian ethos of St. Justin, the Bishop Atanasije.
The continuing trend of Fr. Theodore from his youth until now to fight the true luminaries of Orthodoxy with the arguments that exist only in his imagination, and fighting them to derive importance and represent the maximum, essentially proves that in fact he falls away and probably does not want or cannot properly understand and interpret things and events of Church life.
We say that Father Theodore reiterated his sin because he either does not understand or does not want to understand the real position of Fr. Atanasije on the issue of the Papacy and Ecumenism, and slanders him about the papacy and that he prays with papists, even though His Eminence Atanasije never went with the papists and never Liturgized together with any non-Orthodox liturgist (as have none of the Serbian bishops).
In the magazine Orthodoxy issued by the Church of Serbia, His Eminence has published the article "On Ecumenism" (Pravoslavlje No. 1055, 01.03.2011, with a handwritten letter of St. Justin) [1] which presents and analyzes the Orthodox God-man Ecumenism of the Holy Father Justin, which is the exact standard followed by His Eminence, while making criticism of the "ekumenisms" of Rome and Geneva.
The Orthodox God-man Ecumenism of St. Justin and His Eminence Atanasije has nothing to do with fears of entanglement with the Pope, and the terrors and threats which anti-ecumenists spread to ordinary people, which not only do not help the situation in Orthodoxy, but make them worse.
In another article published in the popular magazine of the Diocese of Zachoumiou and Herzegovina, Vidoslov 2001 - 2002, His Eminence consolidated a critique of Roman Catholic ekumenism like no other in recent times in the Church of Serbia, and in his book Ecumenism and Ekumenism he clearly and plainly distinguishes the meaning of Orthodox God-man Ecumenism and ekumenisms of any direction.
For Fr. Zisis it seems easier to generalize things and without discrimination to put everything in one basket, showing them in a journalistic fashion of a low-level without the connections. This method is essentially very cheap and degrading, and is intended not for the truth, but for self-promotion and to draw wretched grades, which probably shows his arrogance and pride.
Regarding the theological thought and the depth of the theology of St. Justin and His Eminence Atanasije, for Father Theodore as of now they are an inaccessible ocean, like many other clumsy and legalistic "theologians" that resemble the child who wants to carry the ocean to the nearby well with a cup.
I wish to see Father Theodore Zisis reproduce, not the same mistakes and sins towards the genuine fathers of the Church, but the very recognition of error and repentance.
Personal Note:
Fr. Theodore, we ask that you no longer scandalize the people and pour poison in the minds of the faithful of the Church with the devilish things you do.
With your attitude and your actions, which is clearly schismatic, you not only assist but also openly support the schism in the Church of Serbia.
Sorry, but we are not so foolish as to let the Pope eat up Orthodoxy, nor expect you to save us.
We wish you a good Pascha. Christ is risen!
Frankly and honestly,
For Serbian students in Greece, D. Ristic, theologian
1. In 2010 His Eminence edited a version of the unpublished texts of On the Ecumenism of St. Justin, with photos of the handwritten pages of St. Justin. This book is also in Greek.
If one reads these texts and other writings of St. Justin with an open mind, they can get a complete picture and see that St. Justin had much more depth and width than the self-proclaimed "hyper-orthodox" make of him, in accord with their own image, hard-hearted and exclusive.
The piece above was a reaction to a talk of Fr. Theodore Zisis on 10 April 2011 at the Church of Saint Anthony in Thessaloniki. He spoke of his position on the Ecumenism of the Ecumenical Patriarchate, regrets over his critique in his younger years of St. Justin Popovich, his support for Artemije, his critique of Atanasije, and Ecumenism in general. Below is the original in Greek:
«Αν διαβάσει κανείς το άρθρο μου που είχα γράψει τότε για τον π. Ιουστίνο Πόποβιτς, θα δει εν πρώτοις με πόσο σεβασμό εκφράζομαι για τον π. Ιουστίνο. Θεωρούσα τότε ότι ο π. Ιουστίνος αδικούσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αφού εγώ ήμουν στέλεχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Κι όχι μόνον εγώ... Και ο π. Θεόκλητος Διονυσιάτης τότε έγραψε κείμενο προς τον π. Ιουστίνο πως και εκείνος τότε θεωρούσε πως ο π. Ιουστίνος αδικεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Εγώ λοιπόν, επειδή πολλές φορές μου ελέχθη ότι έπρεπε να πάρω θέση, θα πω ότι όντως τότε αδίκησα τον Γέροντα τότε και άγιο τώρα πατέρα Ιουστίνο Πόποβιτς και του απέδωσα ενδεχομένως προθέσεις τις οποίες δεν είχε. Ζητώ συγγνώμην για κείνο το νεανικό μου ατόπημα.
Αλλά θα σας πω κάτι τώρα για να δείτε τι σημαίνει μετάνοια και αλλαγή. Εγώ άλλαξα γραμμή κι ακολουθώ τώρα τη γραμμή του Γέροντος Ιουστίνου Πόποβιτς. Τότε τον κατέκρινα, τώρα ακολουθώ τη γραμμή του Γέροντος Ιουστίνου Πόποβιτς.
Αλλά να τα βλέπουν κάτι άλλοι, οι οποίοι τότε μεν ήταν του π. Ιουστίνου Πόποβιτς, τώρα δε έχουν γίνει οικουμενισταί και φιλοπαπισταί. Αυτοί οι τρεις μαθηταί του Ιουστίνου Πόποβιτς οι οποίοι διώκουν τον επίσκοπο Αρτέμιο.
Ο πρώτος ο οποίος ανεκίνησε εναντίον μου το θέμα του Ιουστίνου Πόποβιτς είναι ο γνωστός επίσκοπος ο Αθανάσιος Γιέφτιτς. «Τι μιλάει ο π. Θεόδωρος; Αυτός στράφηκε εναντίον του Ιουστίνου Πόποβιτς». Εγώ στράφηκα τότε, τώρα είμαι ακόλουθος του. Την γραμμή του αγίου Ιουστίνου ακολουθώ και των αγίων όλων και της Εκκλησίας σταθερά και μόνιμα. Και γι’ αυτό τα βάζετε εναντίον μου τώρα όλοι σας.
Για ακούστε τι έγραφε τότε ο Γιέφτιτς ο οποίος τώρα συμπροσεύχεται και πηγαίνει με τους καρδιναλίους και τους παπικούς, και όλοι αυτοί. Και προδίδουν το δάσκαλό τους, τον Ιουστίνο Πόποβιτς. Υπάρχει ένα βιβλίο, «Η Θεοτόκος», με επιμέλεια του π. Αθανασίου Γιέφτιτς. Κοιτάξτε τότε τι έλεγε για τον παπισμό. Στη σελίδα 268 λέει: «Όλα αυτά για την ορθόδοξον εκκλησιαστικήν συνείδησιν δεν χρειάζονται σχολιασμόν.
Εκείνοι μόνον που με τον πολυθρύλητον οικουμενισμόν έχασαν σήμερον την συνείδησιν αυτήν και τρέχουν δουλικώς προς τον μονάρχην και αιρετικόν της Ρώμης Πάπαν…» Κατακρίνει τότε τον οικουμενισμόν. Και κάνει τώρα αυτός αυτό τώρα. Τρέχει προς τον Πάπαν.
Θεοφιλέστατε Γιέφτιτς, εγώ δεν έτρεξα ποτέ προς τον Πάπαν. Νεαρός ωρίμασα. Τώρα εσύ στο γήρας σου και στη γεροντική σου ηλικία εγκατέλειψες τη γραμμή του Γέροντός σου και τρέχεις εσύ προς τον Πάπα, αντίθετα προς αυτά που έγραφες.
Μη εμφανίζεται εμένα ασυνεπή. Και να εμφανιστείτε εσείς και να ζητήσετε συγγνώμην από το Γέροντά σας επειδή εγκαταλείψατε τη γραμμή σας. Εγώ ζήτησα για νεανικό μου ολίσθημα συγγνώμην».
Ο π. Θεόδωρος διάβασε και πάλι το σχετικό απόσπασμα του βιβλίου του π. Αθανασίου Γιέφτιτς προσθέτοντας και τη συνέχεια και κατόπιν σχολίασε: «Εκείνοι μόνον που με τον πολυθρύλητον οικουμενισμόν έχασαν σήμερον την συνείδησιν αυτήν και τρέχουν δουλικώς προς τον μονάρχην και αιρετικόν της Ρώμης Πάπαν, θα πρέπει τουλάχιστον χάριν συνεπείας να πάψουν να ψάλλουν την ακολουθία του Πάσχα και το αναστάσιμον στιχηρόν του αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού “Χαίρε Σιών Αγία, Μήτηρ των Εκκλησιών”». Και ξέρετε γιατί το λέει αυτό;
Καταφερόμενος εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το οποίον τώρα συνεργάζεται. Επειδή Μήτηρ των Εκκλησιών, Νέα Σιών, θεωρείται από πολλούς το Οικουμενικό Πατριαρχείο λέει «Μήτηρ των Εκκλησιών είναι τα Ιεροσόλυμα. Μην θεωρείται ότι Μήτηρ των Εκκλησιών είναι η Κωνσταντινούπολις». Τώρα όμως με τον Οικουμενικό (Πατριάρχη) συμφωνούν και οικοδομούν τον οικουμενισμό και τον φιλοπαπισμό».
Έκλεισε δε την αναφορά του στο θέμα ο π. Θεόδωρος τονίζοντας: «Εγώ βγήκα, έκανα την έξοδό μου από την αιγυπτιακή αιχμαλωσία και την κρεοφαγία και τα αγαθά του οικουμενισμού, από τις τιμές και τις δόξες. Εγώ έκανα την έξοδό μου. Άλλοι να κοιτάξουν να κάνουν έξοδο.
Και δεν είμαι πλέον αιχμάλωτος στη βαβυλώνια αιχμαλωσία του οικουμενισμου. Αυτή τη βαβυλώνια αιχμαλωσία την είχε διατυπώσει ο Ράνσιμαν για την Τουρκοκρατία. Εγώ λέω πως χειρότερη αιχμαλωσία είναι ο οικουμενισμός. Είναι χειρότερη η τωρινή αιχμαλωσία.
Τότε ήταν ακούσια στους Τούρκους. Τώρα είναι εκούσια στον Οικουμενισμό. Τότε σε κίνδυνο υλικά προσωρινά αγαθά. Τώρα είναι η σωτηρία σε κίνδυνο, αφού στην αίρεση του οικουμενισμού κανείς δεν σώζεται.
Ήμουν μαθητής οικουμενιστών και έγινα μαθητής και ακόλουθος των Αγίων Πατέρων και του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς. Και καυχώμαι γι’ αυτό. Αντίθετα οι μαθηταί του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς είναι τώρα μαθηταί και ακόλουθοι των οικουμενιστών, αιχμάλωτοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας του οικουμενισμού».
Source: Translation by John Sanidopoulos
The self-promotion by Fr. Theodore Zisis' super-orthodoxy as a father and teacher, supposedly following in the footsteps of St. Justin Popovich and all the Saints, perhaps expresses his confidence, but does not reflect the truth of things.
Father Theodore acknowledged that he harmed the current holy father Justin and publicly confessed his sin and asked forgiveness, but cannot see that he again fell into the same trap and repeated the sins of his youth, but this time towards the true spiritual child, heir and successor of the theology and Christian ethos of St. Justin, the Bishop Atanasije.
The continuing trend of Fr. Theodore from his youth until now to fight the true luminaries of Orthodoxy with the arguments that exist only in his imagination, and fighting them to derive importance and represent the maximum, essentially proves that in fact he falls away and probably does not want or cannot properly understand and interpret things and events of Church life.
We say that Father Theodore reiterated his sin because he either does not understand or does not want to understand the real position of Fr. Atanasije on the issue of the Papacy and Ecumenism, and slanders him about the papacy and that he prays with papists, even though His Eminence Atanasije never went with the papists and never Liturgized together with any non-Orthodox liturgist (as have none of the Serbian bishops).
In the magazine Orthodoxy issued by the Church of Serbia, His Eminence has published the article "On Ecumenism" (Pravoslavlje No. 1055, 01.03.2011, with a handwritten letter of St. Justin) [1] which presents and analyzes the Orthodox God-man Ecumenism of the Holy Father Justin, which is the exact standard followed by His Eminence, while making criticism of the "ekumenisms" of Rome and Geneva.
The Orthodox God-man Ecumenism of St. Justin and His Eminence Atanasije has nothing to do with fears of entanglement with the Pope, and the terrors and threats which anti-ecumenists spread to ordinary people, which not only do not help the situation in Orthodoxy, but make them worse.
In another article published in the popular magazine of the Diocese of Zachoumiou and Herzegovina, Vidoslov 2001 - 2002, His Eminence consolidated a critique of Roman Catholic ekumenism like no other in recent times in the Church of Serbia, and in his book Ecumenism and Ekumenism he clearly and plainly distinguishes the meaning of Orthodox God-man Ecumenism and ekumenisms of any direction.
For Fr. Zisis it seems easier to generalize things and without discrimination to put everything in one basket, showing them in a journalistic fashion of a low-level without the connections. This method is essentially very cheap and degrading, and is intended not for the truth, but for self-promotion and to draw wretched grades, which probably shows his arrogance and pride.
Regarding the theological thought and the depth of the theology of St. Justin and His Eminence Atanasije, for Father Theodore as of now they are an inaccessible ocean, like many other clumsy and legalistic "theologians" that resemble the child who wants to carry the ocean to the nearby well with a cup.
I wish to see Father Theodore Zisis reproduce, not the same mistakes and sins towards the genuine fathers of the Church, but the very recognition of error and repentance.
Personal Note:
Fr. Theodore, we ask that you no longer scandalize the people and pour poison in the minds of the faithful of the Church with the devilish things you do.
With your attitude and your actions, which is clearly schismatic, you not only assist but also openly support the schism in the Church of Serbia.
Sorry, but we are not so foolish as to let the Pope eat up Orthodoxy, nor expect you to save us.
We wish you a good Pascha. Christ is risen!
Frankly and honestly,
For Serbian students in Greece, D. Ristic, theologian
1. In 2010 His Eminence edited a version of the unpublished texts of On the Ecumenism of St. Justin, with photos of the handwritten pages of St. Justin. This book is also in Greek.
If one reads these texts and other writings of St. Justin with an open mind, they can get a complete picture and see that St. Justin had much more depth and width than the self-proclaimed "hyper-orthodox" make of him, in accord with their own image, hard-hearted and exclusive.
The piece above was a reaction to a talk of Fr. Theodore Zisis on 10 April 2011 at the Church of Saint Anthony in Thessaloniki. He spoke of his position on the Ecumenism of the Ecumenical Patriarchate, regrets over his critique in his younger years of St. Justin Popovich, his support for Artemije, his critique of Atanasije, and Ecumenism in general. Below is the original in Greek:
«Αν διαβάσει κανείς το άρθρο μου που είχα γράψει τότε για τον π. Ιουστίνο Πόποβιτς, θα δει εν πρώτοις με πόσο σεβασμό εκφράζομαι για τον π. Ιουστίνο. Θεωρούσα τότε ότι ο π. Ιουστίνος αδικούσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αφού εγώ ήμουν στέλεχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Κι όχι μόνον εγώ... Και ο π. Θεόκλητος Διονυσιάτης τότε έγραψε κείμενο προς τον π. Ιουστίνο πως και εκείνος τότε θεωρούσε πως ο π. Ιουστίνος αδικεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Εγώ λοιπόν, επειδή πολλές φορές μου ελέχθη ότι έπρεπε να πάρω θέση, θα πω ότι όντως τότε αδίκησα τον Γέροντα τότε και άγιο τώρα πατέρα Ιουστίνο Πόποβιτς και του απέδωσα ενδεχομένως προθέσεις τις οποίες δεν είχε. Ζητώ συγγνώμην για κείνο το νεανικό μου ατόπημα.
Αλλά θα σας πω κάτι τώρα για να δείτε τι σημαίνει μετάνοια και αλλαγή. Εγώ άλλαξα γραμμή κι ακολουθώ τώρα τη γραμμή του Γέροντος Ιουστίνου Πόποβιτς. Τότε τον κατέκρινα, τώρα ακολουθώ τη γραμμή του Γέροντος Ιουστίνου Πόποβιτς.
Αλλά να τα βλέπουν κάτι άλλοι, οι οποίοι τότε μεν ήταν του π. Ιουστίνου Πόποβιτς, τώρα δε έχουν γίνει οικουμενισταί και φιλοπαπισταί. Αυτοί οι τρεις μαθηταί του Ιουστίνου Πόποβιτς οι οποίοι διώκουν τον επίσκοπο Αρτέμιο.
Ο πρώτος ο οποίος ανεκίνησε εναντίον μου το θέμα του Ιουστίνου Πόποβιτς είναι ο γνωστός επίσκοπος ο Αθανάσιος Γιέφτιτς. «Τι μιλάει ο π. Θεόδωρος; Αυτός στράφηκε εναντίον του Ιουστίνου Πόποβιτς». Εγώ στράφηκα τότε, τώρα είμαι ακόλουθος του. Την γραμμή του αγίου Ιουστίνου ακολουθώ και των αγίων όλων και της Εκκλησίας σταθερά και μόνιμα. Και γι’ αυτό τα βάζετε εναντίον μου τώρα όλοι σας.
Για ακούστε τι έγραφε τότε ο Γιέφτιτς ο οποίος τώρα συμπροσεύχεται και πηγαίνει με τους καρδιναλίους και τους παπικούς, και όλοι αυτοί. Και προδίδουν το δάσκαλό τους, τον Ιουστίνο Πόποβιτς. Υπάρχει ένα βιβλίο, «Η Θεοτόκος», με επιμέλεια του π. Αθανασίου Γιέφτιτς. Κοιτάξτε τότε τι έλεγε για τον παπισμό. Στη σελίδα 268 λέει: «Όλα αυτά για την ορθόδοξον εκκλησιαστικήν συνείδησιν δεν χρειάζονται σχολιασμόν.
Εκείνοι μόνον που με τον πολυθρύλητον οικουμενισμόν έχασαν σήμερον την συνείδησιν αυτήν και τρέχουν δουλικώς προς τον μονάρχην και αιρετικόν της Ρώμης Πάπαν…» Κατακρίνει τότε τον οικουμενισμόν. Και κάνει τώρα αυτός αυτό τώρα. Τρέχει προς τον Πάπαν.
Θεοφιλέστατε Γιέφτιτς, εγώ δεν έτρεξα ποτέ προς τον Πάπαν. Νεαρός ωρίμασα. Τώρα εσύ στο γήρας σου και στη γεροντική σου ηλικία εγκατέλειψες τη γραμμή του Γέροντός σου και τρέχεις εσύ προς τον Πάπα, αντίθετα προς αυτά που έγραφες.
Μη εμφανίζεται εμένα ασυνεπή. Και να εμφανιστείτε εσείς και να ζητήσετε συγγνώμην από το Γέροντά σας επειδή εγκαταλείψατε τη γραμμή σας. Εγώ ζήτησα για νεανικό μου ολίσθημα συγγνώμην».
Ο π. Θεόδωρος διάβασε και πάλι το σχετικό απόσπασμα του βιβλίου του π. Αθανασίου Γιέφτιτς προσθέτοντας και τη συνέχεια και κατόπιν σχολίασε: «Εκείνοι μόνον που με τον πολυθρύλητον οικουμενισμόν έχασαν σήμερον την συνείδησιν αυτήν και τρέχουν δουλικώς προς τον μονάρχην και αιρετικόν της Ρώμης Πάπαν, θα πρέπει τουλάχιστον χάριν συνεπείας να πάψουν να ψάλλουν την ακολουθία του Πάσχα και το αναστάσιμον στιχηρόν του αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού “Χαίρε Σιών Αγία, Μήτηρ των Εκκλησιών”». Και ξέρετε γιατί το λέει αυτό;
Καταφερόμενος εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το οποίον τώρα συνεργάζεται. Επειδή Μήτηρ των Εκκλησιών, Νέα Σιών, θεωρείται από πολλούς το Οικουμενικό Πατριαρχείο λέει «Μήτηρ των Εκκλησιών είναι τα Ιεροσόλυμα. Μην θεωρείται ότι Μήτηρ των Εκκλησιών είναι η Κωνσταντινούπολις». Τώρα όμως με τον Οικουμενικό (Πατριάρχη) συμφωνούν και οικοδομούν τον οικουμενισμό και τον φιλοπαπισμό».
Έκλεισε δε την αναφορά του στο θέμα ο π. Θεόδωρος τονίζοντας: «Εγώ βγήκα, έκανα την έξοδό μου από την αιγυπτιακή αιχμαλωσία και την κρεοφαγία και τα αγαθά του οικουμενισμού, από τις τιμές και τις δόξες. Εγώ έκανα την έξοδό μου. Άλλοι να κοιτάξουν να κάνουν έξοδο.
Και δεν είμαι πλέον αιχμάλωτος στη βαβυλώνια αιχμαλωσία του οικουμενισμου. Αυτή τη βαβυλώνια αιχμαλωσία την είχε διατυπώσει ο Ράνσιμαν για την Τουρκοκρατία. Εγώ λέω πως χειρότερη αιχμαλωσία είναι ο οικουμενισμός. Είναι χειρότερη η τωρινή αιχμαλωσία.
Τότε ήταν ακούσια στους Τούρκους. Τώρα είναι εκούσια στον Οικουμενισμό. Τότε σε κίνδυνο υλικά προσωρινά αγαθά. Τώρα είναι η σωτηρία σε κίνδυνο, αφού στην αίρεση του οικουμενισμού κανείς δεν σώζεται.
Ήμουν μαθητής οικουμενιστών και έγινα μαθητής και ακόλουθος των Αγίων Πατέρων και του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς. Και καυχώμαι γι’ αυτό. Αντίθετα οι μαθηταί του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς είναι τώρα μαθηταί και ακόλουθοι των οικουμενιστών, αιχμάλωτοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας του οικουμενισμού».
Source: Translation by John Sanidopoulos