This monastery, seen from almost every part of the island of Nisiros, is located on the northwestern side of the harbour of Mandraki on a 30m high rock and dates from around 1600 AD. Around the monastery retained sections of the Paleokastro wall still exist, whereas the castle is protected by the "Castle of the Knights of Rhodes" built by the Knights of St. John in the early 14th century. During the Turkish occupation it issued currency for the transactions of the Nissyrians and in 1823 it took part in the General Assembly of Greece. There are 270 steps that lead up to the holy cave which still contains the miracle-working icon of the Blessed Virgin. There are two churches; one has been dedicated to the Dormition of the Theotokos and the south church is dedicated to St. Haralambos.
According to tradition, a local farmer discovered a small cave, around 1400 AD, with an icon of the Virgin Mary inside this cave, near the hot springs of Mandraki on the island of Nisiros. He took this icon to the Church of Panagia Potamitisas ("of the Rivers"). The next day, the icon was missing. They supposed it to be stolen but after a few days it was rediscovered by the locals in a cave on a 30m high rock. Again they took the icon to the church of Panagia Potamitisas but again the icon went missing and was rediscovered in this same cave on the rocks. This happened three times until the locals decided to transform the cave into a church and leave the icon in its preferred location. This cave has been called Panagia Spiliani ("of the Cave") and the monastery is built immediately above this cave. The locals of Nisiros (aka Nissyros, Nisyros, Nissiros) acknowledge this icon as the protectress of the island.
The island of Nisiros offers a unique devotion to the Panagia, with the celebration of its feast day lasting nine days from August 6th to the 15th. The "nine days of the Panagia" have been celebrated here for about a century. During this time the monastery invites women to stay there to dedicate this special time to the Mother of God. These women are called "Nine-Dayers" (Νιαμερίτισσες) and are not only from Nisiros, but from the surrounding islands as well, whether married or unmarried. During these nine days these women keep a strict fast, do 300 prostrations a day, and on their knees before the icon of Panagia Spiliotissa they chant the Lamentations of Her Who Is Great With Grace with each prostration, as well as various Supplication Services. On August 15th there is a procession with the icon on the island as well as a great feast with dancing and food.
Below are some of the Lamentations chanted during this period:
Το Μοιρολοι Της Παναγιας
Καλοναι τ Αγιος ο Θεος καλοναι κι ας το πουμε
οπου το λεει σωνεται κι οπου τ ακουει αγιαζει
Κι οπου θα το καλοφραστει παραδεισον λαβαινει
παραδεισο και λουτρουγια μεσ τ Αγιο Μοναστηρι
Εκει αγγελοι λουτρουγουν και αποστολοι ψαλουν
στη μεση στεκη ασωματος και το χαρτιν εγνωνει
Ποιος εχει ποδια να σταθει και χερια να τανισει
και στομα ν απολογηθη στιν φοβεραν την κρισην
Μεα και Ταξιαρχη μου μεα και φοβερε μου
σαν θα σε στειλη ο αφεντης μου να παρεισ την ψυχη μου
Μην ερθεισ μ αγριο ταραγμα μην ερτεισ μ αγριο πνευμα
ελα με την ταπεινωσιν να σου την παραδωσω
να την επας τ αφεντη μας κι ως θελει ας την κρινη
τα ειδε και τα επραξε και τα χει καωμενα
Αγγελε μου ευλογημενε χαιρε κεχαριτωμενε
ακριβοπαρακαλωσε και με δακρυα προσκυνωσε
Ν αγκαλιαζεισ το καλο μ να ξορκιζεισ το κακο μου
να μη ημπορει εχ8ρος μου να περνα ποτ απο μπρος μου....
Σημερον ειναι του Χριστου το νηαμερο αρχιζει
κι η Παναγια η Σπηλιανη πολλες καρδιες δροσιζει
Οταν ακουμε να χτυπα χαρουμενη καμπανα
ναρχωνται νηαμεριτισσες για σε γλυκεια μας μανα
Μεγαλη (ν) συγκινησης που νιωθει η ψυχη μας
πουρχονται νηαμεριτισσες για σενα Σπηλιανη μας
φουρτουνα ναν το πελαγος βουνο νανε το ρεμα
πεφτουνε εις την θαλασσα ναρθουν κοντα σε σενα.
Εμπρος σου γονατιζουνε και σε παρακαλουνε
δωσε τουσ παναγια μου οτι καλο ζητουνε.
Δινε χαρα στα σπιτια των δροσια εις την καρδια των
και να καλοστρατιζουσι επισης τα παιδια των.
Βλεπε τις νΠαναγια μου τις νιαμεριτισσες σου
του ψαλτες και τους ιερεις και τις επιτροπες σου.
Ω Παναγια μου Σπηλιανη πως λαμπει ο ναος
βλεπε την την ξενολογια και τον ηγουμενο σου.
Βοηθα σ οσους ερχονται εις τις παρακλησες σου
παντα υγειαν και χαρα ναχουν οι δωριτες σου..
Βλεπε τα Νισυροπουλα που λειπουν εις τα ξενα
κι αξιωσε τα με καλο ναρτουν κοντα σε σενα.
Οπου και αν εβρισκονται περα στης γης την ακρη
ανημερα στη χαρη σου χινουν πικρο το δακρυ.
Αν ειναι και στην ξενητεια ο νοθς των ειν μαζι σου
στελλε των Παναγια μου παντοτε την ευχη σου
Εισαι για ολους μας χαρα καυχημα και λατρεια
παντα ελπιδα μας γλυκεια καλη μας Παναγια.
Ω ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΟΥ ΣΠΗΛΙΑΝΗ ΕΒΓΑ ΑΠ ΤΟ ΘΡΟΝΙ ΣΟΥ
ΚΑΙ ΥΛΟΗΣΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΝΥΓΙΡΗΝ ΣΟΥ.
Ξενες μας καλως ηρτατε Στης Παναγιας το Σπηλιο
στο Μοναστηρι το ψηλο που λαμπει σαν τον ηλιο
Ελατε ολες σασ κοντα μαζι να προσκυνουμε
την Παναγια την Σπηλιανη να την παρακαλουμε.
Ω Παναγια μας Σπηλιανη νοικοκυρα μεγαλη
μ ευλαβεια αρχιζομεν το νηαμερο σου παλι.
Βλεπε την την ξενολογια που προσκυνα εμπρος σου
δειξε των μεσ τα σπιτια των απο τον θησαυρο σου.
Οσες κι αν εχουνε παιδια να ζουν να τα χαρουνε
στην σταδιοδρομια τουσ παλλα καλα να δουνε.
Οσες κι αν ειναι λευτερες μοιρες καλες να δουνε
κι οσοι ειναι εις την ξενιτεια με το καλο να ρθουνε.
Βλεπε την την ξενολογια ποθ ρχεται για τα σενα
κι ολα τα νισυροπουνα που βρισκονται εις τα ξενα.
αξιωσε τα ναρ8ουνε και κεινα στον ναο σου
και να βρεθουν στην χαρι σου ναψουν κερι εμπρος σου.
Βοηθα καθε αρρωστο κθε φτωχο και ξενο
την χηρα και το ορφανο καθε απελπισμενο.
Βοη8α στους θαλασσινους και εις τους αιχμαλωτους
στην καθε δυσκολη στιγμη σε ολους τους ανθρωπους.
Βοηθα Παναγια μου στον κοσμο περα ως περα
σπασε τουφεκια και σπαθια να γαληνεψη η σφαιρα....
